زمان مُهر و موم شده

چرا مسلمانان عقب ماندند و ديگران پيشرفت کردند؟
پرسشی را که 78 سال پيش (1930) عنوان کتاب «شکيب ارسلان» ژورناليست، شاعر و سياست‌مدار سوری‌ـ‌لبنانی بود؛ نه تنها هم‌چنان سئوال روز است، بل‌که امروز با شدت و اهميت بيش‌تری در جهان پرآشوب کنونی مطرح می‌شود و مورد توجه پژوهش‌گران قرار گرفته است.
دن دینر (Dan Diner) مورّخ آلمانی و متخصص در تاريخ معاصر، در کتاب «زمان مُهر و موم شده درباره رکود جهان اسلام»، از همان آغاز پرسش شکيب ارسلان را مورد توجه قرار می‌دهد و معتقد است: زمان در جهان اسلام راکد مانده است!
از نگاه دينر، در حالی‌که اديان جهان در انطباق با شرايط زمان رو به‌پيش‌اند، به‌نظر می‌رسد که جهان اسلام هم‌چنان در جهتی مخالف و رو به عقب، در حال حرکت است و اين بازگشت، نه در مقايسه با کشورهای اروپايی، بل‌که در مقايسه با کشورهای آسيای جنوب شرقی نيز هست. انگار در اين منطقه (خاورميانه) زمان از حرکت باز مانده است!